Zomergast Fragment: Hans Janmaat

We hadden de Centrumpartij en later de Centrum Democraten. Hans Janmaat was de voorman van deze splinterpartijen die zelfs zetels in de tweede kamer wisten te behalen. Toen dit werkelijkheid werd spraken sommigen van een gitzwarte bladzijde in de Nederlandse politiek.

Vooral voor de (linkse) media was dan ook de grote vraag hoe te handelen met dit fenomeen. Toch aandacht aangeven en op die manier de verderfelijke standpunten aan de kaak stellen? Of juist totaal negeren in de hoop dat het in de vergetelheid zal raken?

De kern van de boodschap van de partijen die Janmaat aanvoerde was dan ook heel duidelijk. Buitenlanders zijn de schuld van heel veel problemen in de samenleving. En dan ging het bijvoorbeeld echt niet over (blanke) Amerikanen, Duitsers of Scandinaviërs die hier (tijdelijk) wonen. Er werd gedoeld op allochtonen, mensen met veelal een andere huidskleur, die zich maar moeilijk de Nederlandse cultuur eigenmaken.

Dat de beweging rond het gedachtengoed van Janmaat is doodgebloed heeft naar mijn inzicht sterk te maken met het weinig charismatische optreden van hemzelf. Bijna paranoide ging hij met de media om. In zijn optiek was er bij voorbaat niet te communiceren. Vaak liep het er dan ook op uit dat hij zijn hand weer voor de lens van een zoemende camera ging plaatsen of dat hij onbegrepen wegliep van de interviewer.

Dat het een charismatische persoonlijkheid wel zou kunnen lukken een factor van betekenis te worden met gelijksoortige ideeën is later wel gebleken. Pim Fortuyn en Geert Wilders zouden heel veel mensen aan zich weten te binden. De laatste lukte het zelfs te gaan regeren met een VVD/CDA kabinet in een gedoogconstructie.

Het hele optreden van Janmaat viel achteraf gezien reuze mee. Hij zat zichzelf meer in de weg dan dat tegenkrachten werkelijk van grote invloed zijn geweest op het verdwijnen van de beweging. Het fragment toont goed aan hoe de man functioneerde in het publieke debat. Het is afkomstig uit het televiesieprogramma Het Zwarte Schaap en is opgenomen in 1999.

Het fenomeen van personen c.q. bewegingen die bepaalde extreme ideeën uitdragen heeft mij altijd wel geboeid. Daar ligt dan ook mijn motivering om iets over Janmaat te laten zien.